Ένα από τα πρώτα μου ταξίδια στην Ασία ήταν αυτό στην ιδιαίτερη χώρα της Ινδονησίας. Οι επισκέπτες, επιλέγουν συνήθως ως προορισμό τον τελευταίο παράδεισο της γης, το Μπαλί, ωστόσο η Ινδονησία κρύβει απερίγραπτες ομορφιές και μοναδική κουλτούρα σε όλο το εύρος της. Από τη χαοτική Τζακάρτα, πήρα το πολύωρο τρένο που θα με οδηγούσε στη παραδοσιακή Γιογκιακάρτα, στα μέσα του γιγαντιαίου νησιού Τζάβα.
Γρήγορα κατάλαβα το γιατί η Γιογκιακάρτα θεωρείται η κορωνίδα του πολιτισμού της Ινδονησίας. Η κεντρική αγορά της πόλης, που εκτείνεται ατελείωτη στο δρόμο Malioboro παραμένει γεμάτη ζωή 24 ώρες το 24ωρο. Ντόπιοι πουλάνε πολύχρωμα παραδοσιακά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, ενώ οι μυρωδιές από τα φαγητά και τα μπαχάρια σου σπάνε τη μύτη σε κάθε βήμα. Μη ξεχνάς ότι η Ινδονησία είναι η χώρα με το μεγαλύτερο αριθμό μουσουλμάνων του κόσμου, επομένως μπορείς να περιμένεις τρομερό φαγητό, φωνές, χρώματα, παζάρια, μυρωδιές και μοναδική φιλοξενία. Όλα, σε ένα καθαρά ασιατικό σκηνικό με τρίκυκλα, άμαξες, κοντινές παραλίες και ηφαίστεια καθώς και το μεγαλύτερο Βουδιστικό ναό του κόσμου, τον Μπορομπουντούρ.
Σε αυτό το σταυροδρόμι των πολιτισμών περιπλανήθηκα και γέμιζα για αρκετές μέρες το στομάχι μου με νοστιμιές και τη ψυχή μου με εικόνες. Πολλές φορές άκουσα από πλανόδιους πωλητές να φωνάζουν και να πουλάνε έναν ιδιαίτερο τύπο καφέ, μοναδικό σε αυτό το μέρος του κόσμου. “Kopi luwak, kopi luwak” ακούς σε κάθε γωνιά της πόλης, και αναπόφευκτα σου τραβάει τη προσοχή. Έκανα μια γρήγορη έρευνα στο ίντερνετ για το τι ξεχωριστό έχει αυτός ο καφές, και γρήγορα πήρα την απάντησή μου: Ο ακριβότερος καφές του κόσμου, όπου παρασκευάζεται από κόπρανα άγριας γάτας στην Ινδονησία. Ήταν αρκετό για να πειστώ ότι ο καφές αυτός αξίζει μία δοκιμή. Σε ένα συνδυασμό από συμβουλές των ντόπιων και του διαδικτύου, αποφάσισα ότι η καλύτερη επιλογή για να δοκιμάσω τον καφέ kopi luwak αλλά και να μάθω την ιστορία του θα ήταν το εργαστήρι και καφετέρια kopi luwak mataram λίγο έξω από το κέντρο της πόλης.
Πως παρασκευάζεται ο καφές kopi luwak;
Μετά από αρκετό περπάτημα, στις παραδοσιακές γειτονιές των προαστίων της Γιογκιακάρτα, έφτασα στην είσοδο της βιοτεχνίας καφέ kopi luwak mataram. Εκεί, όπως σχεδόν όλοι οι φιλόξενοι κάτοικοι της Ινδονησίας, με υποδέχτηκαν με ένα μεγάλο χαμόγελο, με προσκάλεσαν να με ξεναγήσουν στο χώρο και να μου εξηγήσουν τη διαδικασία παρασκευής του ακριβότερου καφέ στο κόσμο.
Για να αντιληφθείς καλύτερα τη διαδικασία της ξεχωριστής παραγωγής του kopi luwak, είναι σημαντικό να γνωρίζεις κάποια χαρακτηριστικά του καρπού του καφέ. Το δέντρο του καφέ προέρχεται στη πραγματικότητα από τις τροπικές περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, ενώ μεταφέρθηκε στη νότια Αμερική, όπου και έγινε ο βασιλιάς της παραγωγής του, μόλις το 17ο αιώνα. Το φυτό, παράγει ένα κόκκινο βρώσιμο φρούτο, που συχνά ονομάζεται το “κεράσι του καφέ”. Το φρούτο, περιέχει δύο σπόρους (κουκούτσια), γνωστοί ως κόκκοι του καφέ.
Η καφεΐνη που βρίσκεται στο φυτό είναι στη πραγματικότητα μία τοξική ουσία που χρησιμοποιεί το φυτό ως αμυντικό μηχανισμό απέναντι στα φυτοφάγα ζώα. Η ίδια ουσία έχει αναπτυχθεί μέσω της εξέλιξης σε χαμηλότερο βαθμό σε άλλα φυτά όπως αυτό του κακάο και του τσαγιού.
Ένα από τα μόνα είδη ζώων που δεν επηρεάζεται από την καφεΐνη του φρούτου είναι η μοσχογαλή (palm civet) ή luwak όπως ονομάζεται στα ινδονησιακά. Η μοσχογαλή, είναι ένα αξιαγάπητο μικρό θηλαστικό που θυμίζει κάτι ανάμεσα σε γάτα, κουνάβι και νυφίτσα. Ζει και αναπαράγεται σε πρωτογενή παρθένα δάση σε διάφορες περιοχές της Ασίας, και έχει τη μοναδική ικανότητα να ξεχωρίζει και να καταναλώνει μόνο τα πιο ώριμα και αψεγάδιαστα φρούτα του καφέ.
Κατά τη διάρκεια της πέψης των φρούτων του καφέ, ο φλοιός και το ψαχνό απομακρύνονται, αλλά οι κόκκοι του καφέ δεν μπορουν να χωνευτούν από το σύστημα της μοσχογαλής. Στο στομάχι της, τα ένζυμα που εκκρίνονται αλλάζουν τη σύσταση των αμινοξέων και επηρεάζουν το άρωμα του καφέ. Επίσης, οι κόκκοι αρχίζουν να βλασταίνουν λόγω της βυνοποίησης, γεγονός που τελικά μειώνει τη φυσική πικράδα του καφέ. Η φυσική ζύμωση που λαμβάνει χώρα, δίνει στο καφέ τη μοναδική του γεύση.
Μετά από 24 περίπου ώρες, η μοσχογαλή αφοδεύει τους κόκκους, και οι συλλογείς στην Ινδονησία τους μαζεύουν σαν κόκκους χρυσού. Στη συνέχεια απομακρύνουν τον εξωτερικό φλοιό, πλένουν καλά, αποξηραίνουν και καβουρδίζουν το τελικό προϊόν.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ιστορία του πως ξεκίνησε η χρήση του συγκεκριμένου καφέ. Το 16ο και 17ο αιώνα, η περιοχή της σημερινής Ινδονησίας ήταν αποικία της Ολλανδίας. Οι Ολλανδοί εφάρμοσαν ένα αυστηρό σύστημα γνωστό ως “cultuurstelsel” (σύστημα καλλιέργειας) όπου εκμεταλεύονταν και εξήγαν όλες τις ντόπιες παραγωγές, συμπεριλαμβανομένου και του καφέ. Επιπρόσθετα, απαγόρευσαν στους αγρότες να χρησιμοποιούν για προσωπική χρήση τα φρούτα του καφέ. Οι απελπισμένοι ντόπιοι αγρότες, παρατήρησαν τους πολύτιμους κόκκους καφέ που έμεναν στα κόπρανα της μοσχογαλής, και αποφάσισαν να τους καθαρίσουν και να χρησιμοποιήσουν για δική τους χρήση όπως κάθε άλλο καφέ. Όσο ο καιρός περνούσε, οι Ολλανδοί κατακτητές κατηγόρησαν τους ντόπιους πως έκλεβαν καφέ από τις καλλιέργειες, και ανάγκασαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς να εξηγήσουν τη διαδικασία που είχαν ανακαλύψει. Το ιδιαίτερο άρωμα και η γεύση του καφέ, γρήγορα οδήγησε τους κατακτητές να εκμεταλλευτούν και αυτή τη παραγωγή, και να εξάγουν σε υψηλές τιμές το σπάνιο αυτό προϊόν.
Στο εργαστήρι είχα την ευκαιρία να δω όλα τα στάδια του κόκκου από τη στιγμή που βγαίνει από τη μοσχογαλή έως το τελικό προϊόν. Προς έκπληξη μου, ακόμη και το αρχικό προϊόν από το στομάχι του luwak είχε μία ευχάριστη μυρωδιά, ενώ ποτέ δε θα ξεχάσω το μοναδικό άρωμα του τελικού καβουρδισμένου καφέ.
Τι γεύση έχει ο καφές kopi luwak;
Μετά τη ξενάγηση στο εργαστήρι επεξεργασίας του καφέ, έφτασε η ώρα για να δοκιμάσω επιτέλους τον πολυσυζητημένο καφέ kopi luwak. Στη καφετέρια του kopi luwak mataram το κόστος για ένα φλιτζάνι ήταν πολύ πιο χαμηλό από οποιοδήποτε μέρος του δυτικού κόσμου, αγγίζοντας μόλις τα 2,5 ευρώ! Συνοδεύεται με κύβους από ζάχαρη καρύδας, αλλά για να αντιληφθώ πλήρως τη γεύση του προτίμησα να τον δοκιμάσω σκέτο.
Από τη πρώτη γουλιά αντιλαμβάνεσαι τη διαφορετικότητα του καφέ. Το άρωμα είναι πολύ φρουτώδες, και θυμίζει έντονα χαρακτηριστικά σοκολάτας και ξηρών καρπών. Η τελική γεύση, δεν αφήνει στο στόμα τη κλασική πικράδα του καφέ, αλλά μια απαλή επίγευση. Η σερβιτόρος, προς μεγάλη μου ευχαρίστηση μου προσέφερε και ένα δεύτερο φλιτζάνι καφέ όταν είδε πως γρήγορα τελείωσα το πρώτο. Ο καφές kopi luwak, τουλάχιστον στις δικές μου γεύσεις μου φάνηκε λίγο πιο ελαφρύς, συνδυάζοντας διαφορετικά χαρακτηριστικά καρπών της ζουγκλας. Ήταν σίγουρα μοναδικός, και άξιζε να τον δοκιμάσω τόσο κοντά στο φυσικό του χώρο, και σε μία τόσο προσβάσιμη τιμή.
Τα πλεονεκτήματα του kopi luwak για την υγεία.
Όσο δοκίμαζα τον καφέ, είχα τη χαρά να μάθω από τους ντόπιους περισσότερες πληροφορίες για τα πλεονεκτήματα που προσφέρει ο kopi luwak σε σχέση με τον απλό καφέ. Πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό είναι η χαμηλότερη ποσότητα οξέων, που επιτρέπει σε άτομα με στομαχικά προβλήματα και έλκη να πιουν καφέ. Έρευνα του πανεπιστημίου της Ταϊβάν έδειξε το εντυπωσιακό αποτέλεσμα ότι η καθημερινή χρήση του συγκεκριμένου καφέ, μειώνει σε ποσοστό 50% το ρίσκο για παρουσίαση διαβήτη. Επιπρόσθετα, ο kopi luwak έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά και βοηθά στη πρόληψη και τη καταπολέμηση νευρολογικών παθήσεων όπως το Αλτσχάιμερ και το Πάρκινσον. Τέλος, υπάρχουν έρευνες με ενδείξεις πως ο kopi luwak μειώνει φλεγμονές που ευθύνονται για την ανάπτυξη του καρκίνου, ειδικά στο στόμα και το κόλον. Οι ντόπιοι μιλάνε για ακόμη περισσότερα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του καφέ, αλλά δυστυχώς οι λίγες επιστημονικές μελέτες για το συγκεκριμένο προϊόν, δεν τις έχουν επιβεβαιώσει προς το παρον.
Ψεύτικα προϊόντα και σκληρή συμπεριφορά προς τα ζώα.
Ένα από τα κύρια προβλήματα γύρω από τη σύγχρονη φήμη του καφέ kopi luwak είναι η κακή μεταχείριση των ζώων. Η μοσχογαλή, είναι ένα άγριο ζώο που ζει ελεύθερο σε παρθένα δάση. Η αύξηση της ζήτησης, και η δυσκολία περισυλλογής κοπράνων στη φύση, οδήγησε ντόπιους πληθυσμούς στη φυλάκιση των ξεχωριστών αυτών ζώων και στη κακομεταχείριση τους για την αύξηση της παραγωγής. Παραμένουν φυλακισμένες κατά μεγάλο αριθμό σε μικρά κλουβιά, υπομένοντας μία κακή δίαιτα και υψηλά ποσοστά θνησιμότητας. Δυστυχώς, το εμπόριο της μοσχογαλής για τη παραγωγή του kopi luwak αποτελεί σημαντική απειλή για τους άγριους πληθυσμούς. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει ο κατάλληλος έλεγχος και η προστασία του είδους πριν να είναι πολύ αργά.
Επιπλέον πρόβλημα στην αγορά του καφέ είναι η ύπαρξη πολλών ψεύτικων προϊόντων. Οι παραγωγοί, θέλοντας να εκμεταλλευτούν την υψηλή τιμή και ζήτηση, έχουν υπερφορτώσει την αγορά με καφέ που δεν ακολουθεί τη συγκεκριμένη διαδικασία. Σύμφωνα με κυβερνητικές δημοσιεύσεις, το 80% του καφέ kopi luwak που κυκλοφορεί στην αγορά είναι ψεύτικος.
Για να αποφύγεις την εκμετάλλευση των ζώων, αλλά και τα ελαττωματικά προϊόντα, θα πρέπει να προτιμάς πάντοτε είδη που παράγονται στο τόπο τους. Αυτή είναι η ομορφιά των ταξιδιών, μπορείς να δοκιμάσεις γεύσεις στο φυσικό τους περιβάλλον, χωρίς να απαιτείς την κατανάλωση τους στη δική σου τοποθεσία, αυξάνοντας περιβαλλοντικα προβλήματα και επιδεινώνοντας τα δικαιώματα ανθρώπων και ζώων. Κατά τη δική μου άποψη, αξίζει να δοκιμάσεις τον kopi luwak εάν βρεθείς σε κάποια περιοχή όπου θα είσαι σίγουρος για την ασφαλή παραγωγή του, όπως είναι η Ινδονησία και η Γιογκιακάρτα.
